ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ-ΑΔΙΔΑΚΤΟ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πρωταγόρας (323Α- E)

     Ἵνα δὲ μὴ οἴῃ ἀπατᾶσθαι ὡς τῷ ὄντι ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα

μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς, τόδε αὖ λαβὲ τεκμήριον. Ἐν

γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις, ἐάν τις φῇ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἶναι, ἢ ἄλλην

ἡντινοῦν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι

προσιόντες νουθετοῦσιν ὡς μαινόμενον· ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ

ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐὰν οὗτος αὐτὸς καθ’ αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ

ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα μανίαν,

καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ

προσποιούμενον [δικαιοσύνην]· ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν’ οὐχὶ ἁμῶς γέ πως

μετέχειν αὐτῆς, ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις.

    Ὅτι μὲν οὖν πάντ’ ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ

τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι

οὐδ’ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν

παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται

ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ

διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ’ἐλεοῦσιν οἷον

τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν

ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ

καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται

γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ

τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ

ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἐν γὰρ ταῖς

ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις … ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις» και «Ὅσα γὰρ

ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ … ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν;»(Mονάδες: 10)

Β1. Στο μύθο του ο Πρωταγόρας παρουσίασε την καθολικότητα της πολιτικής αρετής

να πηγάζει από την αναγκαστική της επιβολή (κρίνεται απαραίτητη η συμμετοχή

όλων στην αἰδώ και τη δίκη). Στο συγκεκριμένο απόσπασμα χρησιμοποιεί μια λογική

απόδειξη για την καθολικότητα που διέπει την πολιτική αρετή, μέσα από δυο

παραδείγματα του καθημερινού βίου τα οποία ο σοφιστής παρουσιάζει σε συσχετισμό

μεταξύ τους. Αφού τα αναφέρετε, να σχολιάσετε την αποδεικτική τους ισχύ για την

καθολικότητα της πολιτικής αρετής. (Mονάδες: 10)

Β2. Να καταγράψετε και να αξιολογήσετε το επιχείρημα που παραθέτει ο

Πρωταγόρας για το διδακτό της αρετής. (Mονάδες: 10)

Β3. «ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις»:

Σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, οι τιμωρίες (κολάσεις) επιβάλλονται στους ανθρώπους,

όταν δε διαθέτουν την πολιτική αρετή. Να αναφέρετε σε ποιους και για ποιο λόγο

επιβάλλονται κυρώσεις από την πόλη, σύμφωνα με τα στοιχεία του μεταφρασμένου

κειμένου που ακολουθεί.

Πλάτωνος Πρωταγόρας (326 D-E)

    «Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη

σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς,

ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη,

υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν,

αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με

αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις

αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη,

εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν

είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό

και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι

διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή».

(Mονάδες: 10)

Β4.Τί γνωρίζετε για το πρώτο ταξιδι του Πλάτωνα στη Σικελία;(Μον. 10)

Β5. Να βρείτε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία έχει ετυμολογική

συγγένεια καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής: συλλαβή, τυχερός,

μάντης, καθηγητής, δικαιούχος, δικαστήριο, ουσιώδης, απάτη, ελεημοσύνη,

διανόηση.(Mονάδες: 10)

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Καὶ μὲν δὴ πολλῷ ῥᾷον ἡγοῦμαι εἶναι ὑπὲρ ὧν ὑμεῖς ἐπάσχετε ἀντειπεῖν ἢ

ὑπὲρ ὧν οὗτοι πεποιήκασιν ἀπολογήσασθαι. Καίτοι λέγουσι ὡς Ἐρατοσθένει

ἐλάχιστα τῶν τριάκοντα κακὰ εἴργασται, καὶ διὰ τοῦτο αὐτὸν ἀξιοῦσι σωθῆναι·

ὅτι δὲ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων πλεῖστα εἰς ὑμᾶς ἐξημάρτηκεν, οὐκ οἴονται χρῆναι

ἀπολέσθαι. Ὑμεῖς δὲ δείξατε ἥντινα γνώμην ἔχετε περὶ τῶν πραγμάτων. Εἰ μὲν

γὰρ τούτου καταψηφιεῖσθε, δῆλοι ἔσεσθε ὡς ὀργιζόμενοι τοῖς πεπραγμένοις· εἰ

δὲ ἀποψηφιεῖσθε, ὀφθήσεσθε τῶν αὐτῶν ἔργων ἐπιθυμηταὶ τούτοις ὄντες, καὶ

οὐχ ἕξετε λέγειν ὅτι τὰ ὑπὸ τῶν τριάκοντα προσταχθέντα ἐποιεῖτε· νυνὶ μὲν

γὰρ οὐδεὶς ὑμᾶς ἀναγκάζει παρὰ τὴν ὑμετέραν γνώμην ἀποψηφίζεσθαι.

                                                                                   (Λυσίου, Κατὰ Ἐρατοσθένους, 89-91)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. (Mονάδες: 20)

Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας

ζητείται:

πολλῷ: δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

Ἐρατοσθένει : αιτιατική και κλητική ενικού

κακὰ: επίρρημα υπερθετικού βαθμού

τοῦτο: αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος

γνώμην: γενική και δοτική πληθυντικού

ἀντειπεῖν: γ΄ πληθυντικό οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἀπολογήσασθαι : β΄ ενικό ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἐξημάρτηκεν: απαρέμφατο ενεστώτα και αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

ὀφθήσεσθε: γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού στην ενεργητική φωνή

ὄντες: β΄ πληθυντικό προστακτικής του ίδιου χρόνου            (Mονάδες: 10)

Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο

προσδιορίζουν: ἀντειπεῖν, Ἐρατοσθένει, αὐτόν, ἐπιθυμηταί, τὴν ὑμετέραν.

 (Mονάδες: 5)

β) καίτοι λέγουσιν ὡς Ἐρατοσθένει ἐλάχιστα τῶν τριάκοντα κακὰ εἴργασται: να

βρείτε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης που υπάρχει στην παραπάνω περίοδο και

στη συνέχεια να την συντάξετε.

......................................................................................................................................................................

Ξενοφώντος Ελληνικά, 5, 1, 32

[32] ἀκούοντες οὖν ταῦτα οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἀπήγγελλον ἐπὶ τὰς ἑαυτῶν ἕκαστοι πόλεις. καὶ οἱ μὲν ἄλλοι ἅπαντες ὤμνυσαν ἐμπεδώσειν ταῦτα, οἱ δὲ Θηβαῖοι ἠξίουν ὑπὲρ πάντων Βοιωτῶν ὀμνύναι. ὁ δὲ Ἀγησίλαος οὐκ ἔφη δέξασθαι τοὺς ὅρκους, ἐὰν μὴ ὀμνύωσιν, ὥσπερ τὰ βασιλέως γράμματα ἔλεγεν, αὐτονόμους εἶναι καὶ μικρὰν καὶ μεγάλην πόλιν. οἱ δὲ τῶν Θηβαίων πρέσβεις ἔλεγον ὅτι οὐκ ἐπεσταλμένα σφίσι ταῦτ' εἴη. Ἴτε νυν, ἔφη ὁ Ἀγησίλαος, καὶ ἐρωτᾶτε: ἀπαγγέλλετε δ' αὐτοῖς καὶ ταῦτα, ὅτι εἰ μὴ ποιήσουσι ταῦτα, ἔκσπονδοι ἔσονται. οἱ μὲν δὴ ᾤχοντο.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟἕκαστος : ο καθένας  ὄμνυμι : ορκίζομαι    ἐμπεδόω, ῶ=τηρώ σταθερά   ἀξιόω, ῶ= αξιώνω, έχω την αξίωση   τὰ βασιλέως γράμματα =η επιστολή του βασιλιά(των Περσών)   ἐπιστέλλω=διατάζω, δίνω εντολή   ἔκσπονδος=παραβάτης των σπονδών, της συμφωνίας(σπονδαί=συμφωνία, αλλά σπονδή=θυσία, σπονδή)   οἴχομαι=έχω φύγει,  φεύγω, αναχωρώ   

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι:

ἀκούοντες, ἀπήγγελλον, ὤμνυσαν : Χ.Α.

ἠξίουν : γ΄ενικό ενεστώτα όλων των εγκλίσεων στην ίδια φωνή

δέξασθαι : β΄πληθ. παρακειμένου και υπερσυντελίκου οριστικής μέσης φωνής

ἔλεγεν : Χ.Α.

εἶναι : β΄ενικό προστακτικής

ἐπεσταλμένα εἴη : Χ.Α.

Ἴτε : το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

ἐρωτᾶτε : Ε.Α.

ᾤχοντο : το αντίστοιχο πρόσωπο του ενεστώτα

2)ταῦτα, πρέσβεις, ἅπαντες, γράμματα, πόλιν, σφίσι : την ίδια πτώση του άλλου αριθμού

3)ἐμπεδώσειν, δέξασθαι, εἶναι : να αναγνωρισθούν τα απαρέμφατα και να βρεθεί το υποκείμενό τους

4)ὅτι οὐκ ἐπεσταλμένα σφίσι ταῦτ' εἴη : να αναγνωρισθεί η πρόταση(είδος, συντ.θέση, εισαγωγή, εκφορά) και να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο.

5)ἀπαγγέλλετε δ' αὐτοῖς καὶ ταῦτα, ὅτι εἰ μὴ ποιήσουσι ταῦτα, ἔκσπονδοι ἔσονται : να βρεθεί και να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος. Η περίοδος να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο

.....................................................................................................................................................