Εκθεση, Οικογένεια

                               ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

 Προσδιορισμός της έννοιας

• Η θεσμοθετημένη και με  νομικό καθεστώς βιοκοινωνική ομάδα ανθρώπων που στηρίζεται σε συγγένεια αίματος και τα μέλη της συνδέονται με κοινό τρόπο ζωής, κάτω από κοινή στέγη, με κύρια βάση την αλληλοβοήθεια και την αμοιβαία ευθύνη.

• Η έννοια της οικογένειας συνδέεται ιστορικά με αυτήν του γάμου (χωρίς όμως η σύνδεση αυτή να είναι απαραίτητη). 

• Ο θεσμός της οικογένειας, όπως και ο γάμος, περιβάλλονται με νομικό κύρος, για να ανταποκριθούν στους σκοπούς της και να κρατηθούν όσο γίνεται σταθερότερα.

• Αν εξετάσουμε την ετυμολογία του όρου «οικογένεια»  θα διαπιστώσουμε ότι ο όρος είναι σύνθετος από τις λέξεις οίκος και γένος: η γενιά που διαμένει στο ίδιο σπίτι. Όταν λοιπόν μιλάμε για οικογένεια, στην ουσία αναφερόμαστε στο γάμο δύο (τουλάχιστον στο χριστιανικό κόσμο) ατόμων διαφορετικού φύλου που

αποφάσισαν να ζήσουν μαζί και να κάνουν παιδιά.

• Η οικογένεια αποτελεί μεταβλητό θεσμό της κοινωνίας. Η μορφή της, ο τρόπος σχηματισμού της, οι όροι ζωής της, οι ανάγκες, οι λειτουργίες της, οι σχέσεις των μελών της, μεταβάλλονται.

 Μορφές οικογένειας

• Μητριαρχική (πρωτόγονες κοινωνίες).

• Εκτεταμένη: Στις αρχές του 20ού αιώνα στην Ελλάδα η οικογένεια περιλαμβάνει τους γονείς και τα παντρεμένα παιδιά και ονομάζεται εκτεταμένη.  Όλοι δουλεύουν, κανείς δεν εξαιρείται, ούτε οι γέροντες ούτε τα παιδιά. 

• Πυρηνική: Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές (εγκατάλειψη της υπαίθρου, αστικοποίηση)  επηρέασαν την οικογένεια ως προς τη δομή, το μέγεθος και τις λειτουργίες της. Ενώ στις αγροτικές κοινωνίες παρατηρείται αυτός ο άκαμπτος διαχωρισμός των φύλων,

στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες οι σχέσεις που αφορούν την οικογένεια εμφανίζονται πιο ελαστικές.

• Στην Ελλάδα, στα αστικά κέντρα, η οικογένεια περιλαμβάνει συνήθως τους γονείς και τα ανύπαντρα παιδιά και ονομάζεται πυρηνική ή συζυγική οικογένεια.

• Στο πλαίσιο της πυρηνικής οικογένειας η γυναίκα εργάζεται συνήθως και εκτός σπιτιού και αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά με τη σύζυγο της εκτεταμένης οικογένειας.

• Οι νέες μορφές οικογενειακής συμβίωσης στο πλαίσιο της πυρηνικής οικογένειας είναι:

- Η  οικογένεια διπλής σταδιοδρομίας,  στην οποία και οι δύο σύζυγοι εργάζονται και επομένως οι ρόλοι διαμορφώνονται σε  σχέση με τις επαγγελματικές ασχολίες τους και τα πρότυπα αξιών τους. Στην περίπτωση

αυτή η συζυγική σχέση οικοδομείται με βάση τη συνεργασία.

- Η ελεύθερη συμβίωση (συγκατοίκηση χωρίς γάμο), η οποία συναντάται όλο και περισσότερο σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στηρίζεται κυρίως σε ατομικές επιλογές.

 -Η  μονογονεϊκή οικογένεια,  η οποία αποτελείται συνήθως από την άγαμη μητέρα ή από το διαζευγμένο ή χήρο γονέα με τα παιδιά. Οι μονογονεϊκές οικογένειες στην Ελλάδα αποτελούσαν το 6% του συνόλου των νοικοκυριών το 1991 και το 9% το 2001.

- Η οικογένεια δεύτερου γάμου, η οποία έχει προκύψει από την αύξηση των διαζυγίων, που προκαλεί με τη σειρά της τη δημιουργία οικογενειών δεύτερου (ή τρίτου) γάμου του ενός ή και των δύο συζύγων.

                                               

 Λειτουργίες της οικογένειας :

α) Αναπαραγωγική λειτουργία : Με τη δημιουργία παιδιών εξασφαλίζεται η βιολογική αναπαραγωγή της

κοινωνίας.

β) Οικονομική λειτουργία : Στις σύγχρονες αστικές και βιομηχανικές κοινωνίες, τα μέλη της οικογένειας

εργάζονται έξω από τον οίκο και κερδίζουν το ατομικό τους εισόδημα. Έτσι, αυτονομούν την παραγωγική τους ικανότητα αλλά και την καταναλωτική τους συμπεριφορά. Οι οικογένεια πάντως φροντίζει για την οικονομική επιβίωση, προστασία και στήριξη των μελών της, τη σωματική ακεραιότητα και την υγεία τους.

γ) Κοινωνικοποιητική  λειτουργία :

 Από τις σπουδαιότερες λειτουργίες της οικογένειας,  που δεν περιορίζεται μόνο στην κοινωνικοποίηση των παιδιών αλλά καθοδηγεί την αναπροσαρμογή στάσεων και συμπεριφορών, προκειμένου τα μέλη της να

ανταποκριθούν στους διαρκείς κοινωνικούς μετασχηματισμούς.

 Προσφέρει στο άτομο τη δυνατότητα να αναπτύξει μηχανισμούς ταύτισης,μέσω των οποίων υιοθετεί συμπεριφορές και καλλιεργεί πρότυπα.

 Αποτελεί πρωτογενή φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου. Του αναπτύσσει την αίσθηση συλλογικότητας, διδάσκοντας την υπαγωγή του "εγώ" στο "εμείς", την υπακοή σε κανόνες και σε πρότυπα, ώστε να συνυπάρχει ομαλά με τους άλλους και να διαμορφώνει κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά.

 Καλλιεργεί την υπευθυνότητα μέσω ανάληψης πρωτοβουλιών, ώστε το άτομο να αναγνωρίζει τα όρια της ελευθερίας και δράσης του, αλλά και τις ευθύνες που μπορεί να αναλάβει.

 Καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση και το ενδιαφέρον του νέου για τα κοινά, ενισχύει την πολιτική του προσωπικότητα, εμφυσώντας του τη διάθεση για αγώνα ενάντια σε κάθε μορφή βίας και παραβίασης,

επιθετικότητας, φανατισμού, δογματισμού, ρατσισμού, πολέμου, φτώχειας, εγκατάλειψης.

 Μέγιστος ο ρόλος της οικογένειας στη δημοκρατική πολιτικοποίηση του νέου. Ως μελλοντικός πολίτης, ο νέος μαθαίνει να κατανοεί συνειδητά τους πολιτικούς θεσμούς και το πολιτικό σύστημα της χώρας. Πειθαρχεί στους

νόμους, σέβεται τα δικαιώματα των άλλων, υλοποιεί τα καθήκοντά του, αντιστέκεται στην κερδοσκοπία και την τυποποίηση.

δ) Ψυχολογική λειτουργία :

 Αφορά στην ικανοποίηση της ανάγκης των ατόμων να αισθάνονται ασφαλή. 

 Καλύπτει ψυχολογικά κενά και προβάλλει συναισθήματα και δεξιότητες (τρυφερότητα, στοργή, αγάπη, ομαδικότητα, επικοινωνία, εκμυστηρεύσεις), στοιχεία απαραίτητα για τη συναισθηματική του ισορροπία.

 Διαμορφώνει και ενισχύει την προσωπικότητα, καθοδηγεί, προβάλλει πρότυπα, ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες, ηθικοποιεί, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει και στηρίζει το άτομο, όταν αυτό βιώνει την απόρριψη ή αισθήματα κατωτερότητας.

 Κρίση της οικογένειας :

α) Ενδείξεις της κρίσης :

• Μεγάλη αύξηση του αριθμού διαζυγίων 

• Συγκρούσεις

• Έλλειψη αμοιβαίου σεβασμού

• Εγκατάλειψη οικογενειακής στέγης

• Μείωση γάμων και προτίμηση συμβίωσης

β) Αίτια της κρίσης :

• Ο εγωκεντρισμός, ο ατομικισμός κλονίζουν τον οικογενειακό θεσμό και εγκαταλείπεται το πνεύμα της συλλογικότητας και της αλληλοκατανόησης. Οι άνθρωποι υπερτονίζουν τα ατομικά τους στοιχεία και ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο.

• Ο ταχύρυθμος και ασθματικός τρόπος ζωής, η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνιών, οι αυξημένες απαιτήσεις αποξενώνουν και απομονώνουν την οικογένεια και τα μέλη της.

• Ο σύγχρονος βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής και οι υπερβολικές απαιτήσεις φθείρουν την επικοινωνία των μελών της οικογένειας, που εντατικοποιούν την εργασία τους και αναλώνονται σε έναν διαρκή αγώνα για

επιβίωση.

• Η επικράτηση του τεχνοκρατικού μοντέλου, η καταναλωτική  νοοτροπία και ο υλικός ευδαιμονισμός αλλοτριώνουν την οικογένεια και προβάλλουν ως πρότυπα διαπαιδαγώγησης την παροχή υλικών κινήτρων και δώρων.

• Η απώλεια παραδοσιακών λειτουργιών της οικογένειας (εκπαίδευση, αγωγή, περίθαλψη, ψυχαγωγία) αποδυναμώνουν το ρόλο της και μειώνουν την αποστολή της.

• Η κρίση των ηθικών αξιών, ο εκμοντερνισμός των σύγχρονων ζευγαριών, ο άκρατος φιλελευθερισμός αλλοιώνουν τον παραδοσιακό  χαρακτήρα της οικογένειας.

• Η διεύρυνση του χάσματος των γενεών, η ασυνέπεια, η υπερπροστασία, η αυταρχικότητα.

• Η πρώιμη κοινωνικοποίηση των νέων, οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις από τα Μ.Μ.Ε., η απομάκρυνση των νέων από την οικογένεια για σπουδές αποδυναμώνουν το γονεϊκό πρότυπο και αναζητούνται πρότυπα και αξίες

από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

• Τα οικονομικά ή επαγγελματικά προβλήματα και η ανασφάλεια επηρεάζουν την απόφαση των ανθρώπων να δημιουργήσουν οικογένεια, πολλοί επιδιώκουν την απλή συμβίωση.

• Η έλλειψη συντονισμού στις υποχρεώσεις του ζευγαριού, η εξαντλητική εργασία, το κυνήγι της καριέρας, απομακρύνουν το ζευγάρι και διευκολύνουν τη σύναψη εξωσυζυγικών σχέσεων.

• Η εξίσωση των δύο φύλων, η τάση για οικονομική ανεξαρτησία της γυναίκας και η έξοδός της στον παραγωγικό χώρο την απομακρύνει από τον παραδοσιακό της ρόλο μέσα στην οικογένεια.

• Οι πολλαπλοί  ρόλοι, με τους οποίους είναι επιφορτισμένη η γυναίκα (σύζυγος, σύντροφος, εργαζόμενη, μητέρα, νοικοκυρά) της δημιουργούν σύγχυση, ελαχιστοποιούν τον ελεύθερο χρόνο της και  την αναγκάζουν να παραμελεί συχνά και τον εαυτό της και τα «οικογενειακά καθήκοντα».

 Προϋποθέσεις ορθής λειτουργίας της οικογένειας :

• Να συνειδητοποιηθεί η αξία και ο αναντικατάστατος ρόλος του θεσμού της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση, κοινωνικοποίηση αλλά και στη συναισθηματική εξέλιξη των νέων.

• Μέσω του διαλόγου μπορούν να επιλυθούν οι διαφορές, να καλλιεργηθεί ο σεβασμός, να επαναπροσδιορισθούν οι σχέσεις γονέων  και τέκνων, ώστε τα παιδιά να διαπαιδαγωγούνται σωστά και να ζουν σε ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον.

• Να διευθετηθούν οι ρόλοι των δύο φύλων, ώστε να μη  λειτουργούν ανταγωνιστικά αλλά ισότιμα και συμπληρωματικά, με κατανόηση και αλληλοσεβασμό, αναγνωρίζοντας ο ένας την προσωπικότητα του άλλου. 

• Η επιλογή συντρόφου πρέπει να γίνεται με κριτήριο την εκτίμηση, την προσωπικότητα και τις αξίες που χαρακτηρίζουν έναν άνθρωπο, ώστε να μπορεί να επιτελέσει με συνέπεια και υπευθυνότητα το έργο της διαπαιδαγώγησης.

• Οι νέοι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη γέννηση των παιδιών.

• Οι γονείς πρέπει να αφιερώνουν χρόνο στα παιδιά τους, να προσαρμόζονται στα δεδομένα της εποχής, στις αναζητήσεις και τις φιλοδοξίες των νέων.

• Ο υπερπροστατευτισμός δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα στους νέους και τάσεις απομάκρυνσης από την οικογένεια. Οι γονείς πρέπει να δίνουν ελευθερίες στα παιδιά τους, στο πλαίσιο της πειθαρχίας και όχι της ασυδοσίας.

         Οικογένεια: Τι είναι αυτό που φέρνει την ευτυχία; 

    Η οικογένεια συχνά δεν αποτελείται μόνο από τους δύο γονείς με τα παιδιά τους. Ένα σημαντικό ποσοστό αποτελείται από μονογονεϊκές οικογένειες, από οικογένειες που έχουν προκύψει μετά από διαζύγια ή χωρισμό των γονιών και άλλες μικτές καταστάσεις όπου διάφορα άτομα επιλέγουν ή καλούνται να ζήσουν μαζί. Η οικογενειακή ευτυχία δεν εξαρτάται από τη δομή της. Η δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών που την αποτελούν, ανεξάρτητα από τους βιολογικούς ή άλλους συσχετισμούς, είναι αυτή που καθορίζει την ευτυχία μιας οικογένειας.

Η επικοινωνία που χαρακτηρίζεται από κατανόηση, αγάπη και υπομονή είναι ευεργετική για τα παιδιά και για τους γονείς. Η θετική αυτή επικοινωνία πρέπει να είναι αμφίδρομη και να υπάρχει μεταξύ όλων των ατόμων που απαρτίζουν μια οικογένεια. Μιλώντας με ειλικρίνεια, ακούγοντας προσεκτικά και υπομονετικά, είναι η αρχή μιας εποικοδομητικής επικοινωνίας. Η έκφραση αγάπης με λόγια και δίνοντας χρόνο, επιτρέπουν τη δημιουργία θετικού κλίματος. Η ανταλλαγή απόψεων και σκέψεων, χωρίς κριτική διάθεση, η ελεύθερη έκφραση αρνητικών ή θετικών συναισθημάτων, συμβάλλουν στην αποφυγή δημιουργίας έντασης. Επίσης ο έπαινος για καλή συμπεριφορά ή επιτεύγματα όπως επίσης η συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων δημιουργούν προϋποθέσεις για μια οικογένεια της οποίας τα μέλη επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους.

Δυστυχώς οι πιέσεις της σύγχρονης ζωής, επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή της οικογένειας σαν σύνολο. Σε μερικές περιπτώσεις, ορισμένες οικογένειες είναι ένα σύνολο από άτομα που ζουν ο καθένας τη δική του ξεχωριστή ζωή χωρίς να υπάρχουν πολλές αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Οι ευτυχισμένες οικογένειες έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι τα μέλη τους, ξοδεύουν σημαντικό χρόνο μαζί. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για να δίνεται ο πολύτιμος αυτός χρόνος. Στις ώρες του φαγητού είναι ευκαιρία γύρω από το τραπέζι να γίνονται οικογενειακές συζητήσεις. Οι συνομιλίες των μελών της οικογένειας μεταξύ τους, οι τακτικές οικογενειακές έξοδοι, οι αποφάσεις όλων μαζί για σημαντικά ζητήματα, οι διακοπές για όλη την οικογένεια μαζί, είναι παράγοντες που ενδυναμώνουν τις σχέσεις μεταξύ αυτών που απαρτίζουν την οικογένεια, μικρούς ή μεγάλους και θέτουν τα θεμέλια μιας ευτυχισμένης οικογένειας.

            Όλοι μέσα στην οικογένεια πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα παιδιά είναι απαραίτητο να εμπλέκονται με κάποιο τρόπο στις αποφάσεις για να νιώθουν ότι είναι μέλη της οικογένειας που αξίζουν και για να ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους. Οι ευτυχισμένες οικογένειες ενεργούν σαν ομάδα. Κάνουν τις δουλειές του σπιτιού όλοι μαζί. Οι ανάγκες και οι επιθυμίες του καθενός λαμβάνονται υπ' όψη. Οι κανόνες του σπιτιού που διέπουν την οικογενειακή ζωή ισχύουν για όλους. Τα παιδιά έχουν την ελευθερία τους μέσα στα πλαίσια που καθορίζονται από τους γονείς. Η πειθαρχία επιτυγχάνεται με την αγάπη, την υπομονή και την κατανόηση.

Στη ζωή τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η εκτίμηση και η αγάπη χρειάζονται συνεχή φροντίδα και προσοχή για να επιτυγχάνονται οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Οι βιολογικοί δεσμοί από μόνοι τους δεν είναι αρκετοί για τη δημιουργία και διατήρηση καλών σχέσεων. Οι οικογένειες αποτελούνται από άτομα που έχουν διαφορετικά γούστα, αντιπάθειες, γνώμες και πεποιθήσεις. Στις ευτυχισμένες οικογένειες οι διαφορές αυτές δεν καταστέλλονται αλλά ενθαρρύνονται και εκτιμώνται. Επίσης είναι σημαντικό τα άτομα που απαρτίζουν μια οικογένεια να δείχνουν  ενδιαφέρον για τις καθημερινές δραστηριότητες των άλλων και να συνομιλούν για αυτά μεταξύ τους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Με μια φράση 15-20 λέξεων αποδώστε το περιεχόμενο καθεμιάς από τις πέντε (5) παραγράφους του κειμένου. 

2.      Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

3.      Να βρεθούν συνώνυμες λέξεις με αυτές του κειμένου:

ευτυχία   αμφίδρομη  απαρτίζουν   αυτοπεποίθηση δραστηριότητες 

3.      Αναπτύξτε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις του κειμένου σε μια ξεχωριστή παράγραφο:

Α. «Μιλώντας με ειλικρίνεια, ακούγοντας προσεκτικά και υπομονετικά, είναι η αρχή μιας εποικοδομητικής επικοινωνίας.»

Β. «Δυστυχώς οι πιέσεις της σύγχρονης ζωής, επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή της οικογένειας σαν σύνολο.»

Γ. «Η πειθαρχία επιτυγχάνεται με την αγάπη, την υπομονή και την κατανόηση.»

Δ. «Οι βιολογικοί δεσμοί από μόνοι τους δεν είναι αρκετοί για τη δημιουργία και διατήρηση καλών σχέσεων.»